Zorg voor weidevogels, als collectief en als boer

Deze week is het de nationale vogelweek 2021, uitgeroepen door de vogelbescherming. Een week waarin het voorjaar ons roept, waarin we naar buiten gaan om te genieten van de omgeving, van de vogels die we om ons heen zien en horen. Toch is dit alles niet vanzelfsprekend. Daarom geven we deze week graag aandacht aan onze zorgdragers voor de weidevogels. Want dát we ons inzetten voor weidevogels weet u misschien al, maar hoe doen we dit dan?

Collectief Groningen West zet zich in voor het behoud en herstel van levenskrachtige weidevogelpopulaties. Door de leden van het collectief wordt op boerenland voor alle soorten goede leefkansen geboden. Het collectief pakt het weidevogelbeheer deskundig en planmatig aan en heeft daarvoor een uitgebreid beheerplan opgesteld. Alles is erop gericht om het goede beheer op de juiste plek te leggen. Dit beheer bestaat uit maatregelen als plas-dras gebiedjes, kruidenrijk grasland, extensief beweiden, verlaat maaien en strooien van ruige mest. Allemaal maatregelen om de vogels voldoende voedsel, rust en bescherming te bieden en de kuikens groot te brengen. Waar mogelijk wordt samengewerkt met de terrein beherende organisaties die het beheer van natuurgebieden uitvoeren. Wat betekent de rol van weidevogelcoördinator en boer in dit hele proces? Weidevogelcoördinator Henk van der Noord en boer en weidevogelbeheerder Tjaard Hofman vertellen erover.

Veldcoördinator weidevogels Henk van der Noord:

“De rol van de weidevogelcoördinator is om in samenwerking met boeren, veldmedewerkers en vrijwilligers te zorgen dat het weidevogelbeheer daar ligt waar het de weidevogels het beste bedient. Dit betekent dat je elk jaar het beheer met de boeren en veldmedewerkers evalueert en het beheer/biotoop probeert te verbeteren en aan te passen voor de vogels, rekening houdend met de bedrijfsvoering van de deelnemende boeren. Hierbij kun je denken aan het aanleggen van plasdrassen/ hoog peil gebieden/ ontwikkelen kruidenrijk/ kievit braak extensief weiden maar ook predatiebeheer maatregelen zoals het plaatsen van rasters en kunstbouwen.  

De belangrijkste rol van een weidevogelcoördinator in het broedseizoen is te zorgen dat in onze 14 weidevogel kerngebieden het weidevogelbeheer zo goed mogelijk wordt uitgevoerd door de boeren met wie we hier afspraken over hebben. Door de inzet van onze veldmedewerkers, vrijwilligers en het droneteam ondersteunen we onze boeren daarin. Mijn taak is het om deze veldwerkzaamheden zo goed mogelijk te ondersteunen en te faciliteren. Dat houdt in dat je veel overlegt met boeren maar ook met de veldmedewerkers en vrijwilligers. In samenspel met de boeren worden er bijvoorbeeld afspraken gemaakt over waar en wanneer er gemaaid kan worden. De vogels zijn daarin leidend en daarom is het veel maatwerk. Met lastminute maatregelen (uitstel van de reguliere maaidatum) zorgen we er voor dat zoveel mogelijk weidevogels hun jongen groot kunnen brengen. Daar is alles op gericht!

Ook kunnen er problemen zijn die meteen opgelost moeten worden. Denk aan extra vernatting i.v.m. droogte of ongewenste verstoring van de rust. Samen met onze mensen in het veld monitoren we de aantallen broedparen en hun broedsucces. De beste resultaten vind je daar waar de boer goed samenwerkt met de veldmedewerker/ vrijwilliger/ terreinbeheerder/ waterschap en jager. Zij informeren elkaar over de plaats van de nesten en de op handen zijnde werkzaamheden. Een kruisbestuiving die de beste resultaten geeft. Naast deze werkzaamheden sta je ook altijd in nauw in contact met provincie Groningen, de RVO en soms gemeenten over specifieke plannen of bepaalde projecten.”

Boer en weidevogelbeheerder Tjaard Hofman:

“Bij ons op de boerderij zetten wij ons intensief in om de weidevogels te beschermen, je kunt wel zeggen dat het ons in het bloed zit. In het voorjaar kijken we er naar uit wanneer de kievit en de grutto weer terug zijn in het veld. Toch weten we allemaal dat het niet zo goed gaat met de weidevogels, en dat heeft vele oorzaken. De dorpen, steden, en industrieterreinen breiden ontzettend hard uit en de weidevogel moet maar opschuiven. Op duizenden hectares waar vroeger veel weidevogels broeden is nu geen plaats meer. Ook de intensivering van de landbouw heeft daar geen positieve bijdrage aan geleverd. De laatste twintig jaar is ook de predatie enorm toegenomen.

Wij blijven ons inzetten om de vogels die er nog zijn zo veel mogelijk een kans te geven. Al jaren geleden hebben wij een beheerplan opgesteld met Collectief Groningen West om wat er nog leeft, zo veel mogelijk een kans op overleven te geven. Op 15 februari staat bij ons een halve hectare land onder water met zes kunstmatige eilandjes waar heel veel vogels op af komen, dit is ons plas-dras gebied. Het water wordt met zonnecollectoren uit de sloot opgepompt, wat er dan te veel is loopt automatisch naar een andere sloot, die daardoor een hoog peil krijgt. Ook staat er een zonnecollector bij een greppel die voor een prachtige natte omgeving zorgt, waar de vogels fantastisch kunnen foerageren. Daarnaast pompen we zelf met een pomp achter de tractor het water in drie sloten naar een veel hoger peil, zodat de vogels daar met hun jongen optimaal voedsel kunnen vinden.

Voor 10 ha grasland hebben we een uitgestelde maaidatum geregeld zodat de vogels daar ongestoord kunnen broeden. Eenmalig maaien we daar twee smalle stroken, als het gras dan langer wordt kunnen de kuikens van de kievit nog voldoende voedsel vinden op dat kort gemaaide gras. Op deze 10 ha komt geen drijfmest en kunstmest voor 8 of 15 juni, wel strooien we daar op tijd in het voorjaar de vaste mest uit, zodat er veel bodemleven ontstaat. Als we na 15 juni mogen maaien maar zien dat er nog nesten of kuikens zijn, stellen we het maaien ter plekke nog 14 dagen uit tegen een extra vergoeding. Want het zou toch heel jammer zijn dat na zoveel zorg de nesten en kuikens dan nog kapot of dood gereden zouden worden. Als ons maisland rond eind april bemest wordt met drijfmest plaatsen we nestbeschermers op het nest zodat het nest niet beschadigd. Daar is één van ons gewoon een dag mee bezig. We hebben er vorig jaar 13 nesten mee kunnen sparen. Onze nesten markeren we via een gps systeem, hierdoor kunnen we ze makkelijk opsporen tijdens de werkzaamheden. Dicht bij de plas-dras hebben we nog een bloemenstrook van 300 meter lang en 3 meter breed, daar groeien wel twintig soorten bloemen en planten waar veel insecten en kleine vogels op af komen. Zelfs tot in de winter zitten er vogels van de zonnebloemen te eten.

Zelf zit ik regelmatig in onze vogelkijkhut. Dan zie je de vogels van dichtbij zelfs op het nest zitten zonder dat ze mij zien. Dat is echt genieten van de natuur. We hebben vijf weidevogel eierzoekers die helpen om de nesten op te zoeken. Ook proberen we de predatiedruk zoveel mogelijk te beperken. We doen er op ons bedrijf dus heel veel aan om de weidevogels het zo goed mogelijk naar de zin te maken. Wat is het dan ontzettend frustrerend dat er nog steeds mensen zijn die ons agrariërs de volle schuld geven dat het zo slecht met de weidevogels gaat. Toen we dit voorjaar in het begin ongeveer 35 nesten hadden, bleken er bij controle alweer 10 nesten leeg gevreten te zijn. Uit camerabeelden blijkt dat ze door de hermelijn en de steenmarter zijn leeggeroofd. Maar vergeet ook niet de reiger, ooievaar, meeuwen, kiekendief, verwilderde katten, vos en de wasbeerhond die we enkele jaren geleden hebben gezien. Het zou nuttig zijn om in specifieke weidevogelgebieden meer ruimte te geven om vele predatoren te beheren. Er worden landelijk miljoenen euro`s uitgegeven om de weidevogels te beschermen, maar met zoveel predatoren lijkt het wel dweilen met de kraan open. Ondanks deze frustraties blijven we ons inzetten voor de weidevogels die onze Schepper ons heeft gegeven om van te genieten.”